De Nieuwe Kruidenbuurt

De Nieuwe Kruidenbuurt Een terugblik op de ontwikkeling van een nieuwe wijk

Niet voor niks de Kruidenbuurt Hier werd vroeger tikkertje gespeeld, Kinderen met hun jeugd midden op straat in onze Kruidenbuurt, Nu nog steeds ligt de babyfoon zo af en toe een deur verder, Weten buren, of eerder vrienden, elkaar te vinden, Hier wonen we niet in huizen maar thuis-en, Die samen de straat, onze buurt maken, Ontmoeten wij jaarlijks de zomer met een grote bbq, Waar herinneringen opgehaald én gemaakt worden, Worden vakantiedagen lang in het bos gespeeld, Hier waar graffiti de paadjes versiert, Het groen en de pleinen als hart,

Periode 3 De laatste loodjes 89 Het resultaat 99 Inhoud Voorwoord 9 De buurt 15 Het plan 23 Periode 1 Start bouw 39 Meer dan stenen 51 Het vervolg 61 Periode 2 De pauze 73

De klus is geklaard. En wat voor een klus! In 20 jaar tijd hebben we samen een weliswaar gezellige, maar eenzijdige en ‘versleten’ volksbuurt vervangen door een gloednieuwe wijk. Een wijk met fraaie, ruime woningen waar de mensen zich thuis voelen en die door haar architectonische en stedenbouwkundige kwaliteit landelijk aandacht trekt. Bewondering en verwondering Voor veel woningcorporaties en gemeenten in het land geldt de vernieuwing van de Kruidenbuurt als na te volgen voorbeeld. Voor anderen wekt wat we hier in Eindhoven voor elkaar hebben gekregen vooral verbazing. In een tijd waarin ‘sober en doelmatig’ het motto was in corporatieland, investeerde Trudo fors in opvallend grote woningen, tijdloze architectuur, duurzame materialen en hoogwaardige openbare ruimte. Ook toen financieel-economische omstandigheden voor een gure tegenwind zorgden. Het is vooral aan toenmalig directeur-bestuurder Thom Aussems te danken dat Trudo compromisloos bleef vasthouden aan het concept van de Stedelijke Tuinwijk. Waarom zouden bewoners van sociale woningen het met minder moeten doen?! Bovendien waren we ervan overtuigd dat toeVoorwoord “ We hebben deze buurt samen met de bewoners gebouwd” 9 8

Onmisbare rol bewoners Uiteindelijk hebben die aanvankelijke weerstand en scepsis van bewoners het resultaat alleen maar mooier en beter gemaakt. We hebben de Nieuwe Kruidenbuurt samen gebouwd: Trudo, gemeente en bewoners. Gedreven mensen als Toon Hendrickx, Wim Baltussen, Wilma van Polen, Wilma Verwimp, Hilde Bekaert, Riky van Herk, Lokki Harks en al die andere actieve Kruidenbuurtenaren hebben daar een onmisbare rol in gespeeld. Dat verdient bewondering, respect en dank! Blijven bouwen De klus is geklaard en de Nieuwe Kruidenbuurt is sterk genoeg om op eigen benen te staan. Dat laat onverlet dat je moet blijven ‘bouwen’ aan een buurt en het samen leven met elkaar blijft faciliteren en stimuleren. Dat is en blijft de gezamenlijke verantwoordelijkheid van Trudo, bewoners en gemeente. Jos Goijaerts, directeur-bestuurder Trudo komstige waardevermeerdering de bovengemiddelde investering ruimschoots zou rechtvaardigen. Waarvan akte. Iedereen kon terug Niet alleen wat betreft kwaliteit stak Trudo de nek uit. Ook qua insteek van de wijkvernieuwing koos zij niet voor de gemakkelijkste weg. Waar in andere gemeenten nogal eens wordt geprobeerd om bewoners van ‘problematische’ buurten zoveel mogelijk te verspreiden, is in de Kruidenbuurt gekozen voor behoud van de buurt: uiteindelijk kon iedere ‘Kruiden- buurtenaar’ die dat wilde, terugkeren in nieuwbouw. Gemiddeld keert bij wijkvernieuwingsprojecten in ons land zo’n 20 tot 25 procent van de bewoners terug. In de Kruidenbuurt ligt dat percentage veel hoger; pakweg de helft van hen maakte van die kans gebruik! Veel geleerd Natuurlijk verliep niet alles meteen even soepel. Zo’n omvangrijke en veelomvattende klus als deze was voor Trudo nieuw. Dus ja, we hebben fouten gemaakt en geleerd. Ik herinner me de eerste presentatie van de plannen, waarvoor we alle bewoners hadden uitgenodigd. 700 boze of toch op zijn minst sceptische bewoners op één avond in een sporthal de sloopboodschap verkondigen en te woord staan … dat pak je nu wel anders aan! 11 10 Voorwoord

13 12

“ Wooncomfort?! Een lage huur, dat is het enige positieve aan de huizen in deze buurt!” “ Voor mij hoeft zo’n verandering niet, op mijn leeftijd. Een oude boom moet je niet verplaatsen.” “ In de winter lijkt het wel of ik in een doortochtwoning woon. De stookkosten zijn enorm en in mijn slaapkamer hoor ik de wekker van de buren tikken.” Het zijn heel uiteenlopende geluiden die Hans Horsten in 2001 in zijn portret van de Kruidenbuurt optekent. Gemengde gevoelens, zo aan de vooravond van de grote vernieuwing. Een noodzakelijke vernieuwing, want over één ding is vrijwel iedereen het eens: het is hoog tijd dat de Kruidenbuurt de aandacht krijgt die zij verdient. Tijd om aan te pakken! De buurt 14 15

De buurt zoals zij was Het noordelijke deel van de Kruidenbuurt is een van de oudste stukjes van de Eindhovense wijk Stratum. 737 woningen, ingesloten door de historische radialen Leenderweg en Heezerweg, de Korianderstraat en de Edelweisstraat. Gebouwd door het gemeentelijk woonbedrijf, in de jaren ‘20 van de vorige eeuw. Deze woningen waren van meet af aan van aanzienlijk minder kwaliteit dan de corporatiewoningen in het omringende deel van de wijk. De woningcorporaties van toen bedienden vooral mensen met een vaste, aardig betaalde baan bij DAF en Philips. De ‘onderkant van de markt’, grotendeels ongeschoolde loswerkers zonder vast inkomen, lieten ze liever aan de gemeente over. Die kon deze groep vanuit haar zorgplicht niet weigeren en dus werd er gebouwd; kleine huisjes in smalle straatjes, dicht op elkaar, goedkoop en van zeer twijfelachtige – zelfs naar de normen van die tijd! – kwaliteit. Hier concentreerde zich een eenzijdige groep bewoners met relatief veel sociaaleconomische problemen. Een groep die de hardste klappen krijgt zodra het economisch minder voor de wind gaat. Vooral tussen 1970 en begin jaren ’90 bouwt de volkswijk een uiterst dubieuze reputatie op. Zoals Riky van Herk het in Horstens boek formuleert: “De werkeloosheid lag op dertig procent. Veel gezinnen moesten van een uitkering rondkomen. Smalle straten waar iedereen dicht op elkaar zit. Slechte, gehorige huizen waarin je alles van elkaar hoort. Je ziet alles van elkaar. Dan is er maar weinig nodig om de irritaties hoog op te laten lopen. Als er iets in de buurt gebeurde, kregen we meteen de pers over ons heen. Oorlog in de Kruidenbuurt!” We slopen de wijk, niet de buurt In 1995 maakt de ‘bruteringswet’ woningcorporaties financieel zelf- standig. Ze moeten voortaan zelf de broek ophouden. In het verlengde daarvan valt het besluit om de gemeentelijke woonbedrijven in ons land op te heffen. Ook in Eindhoven, waar het gemeentelijk woonbedrijf opgaat in woningstichting Sint Trudo. De kleine corporatie krijgt daarmee een weinig benijdenswaardige woningportefeuille in de schoot geworpen, waaronder 737 woningen in de Kruidenbuurt. De gemeente had al besloten die te vervangen door nieuwbouw. Onder het motto ‘We slopen de wijk, niet de buurt’ belooft zij alles te doen om de sociale structuur, de verbondenheid en cohesie zoveel mogelijk te behouden. Erick van Egeraat van het vermaarde bureau Mecanoo Architecten wordt in de arm genomen om een stedenbouwkundig plan voor de Nieuwe Kruidenbuurt te ontwikkelen. Een plan om dit unieke stukje Stratum te transformeren naar een ‘Stedelijke Tuinwijk van de 21ste eeuw’. 17 16 De buurt

“Toen de moeder van een vriendje hoorde dat ik in de Kruidenbuurt woonde, was het afgelopen met samen spelen. Er werd echt op ons neergekeken en wij hadden geen flauw idee waarom.” Wilma Verwimp (rechts), bewoner 19 18 De buurt

“Een douche? Die had vrijwel niemand. Eén keer in de week naar het badhuis aan het Lavendelplein. Daar kon je voor een dubbeltje douchen of voor een kwartje in bad. Ik ging vaak stiekem samen met mijn vriendinnetje in bad. Hielden we een kwartje over voor snoep.” Corma Stuiver (vorige pagina, naast Wilma), bewoner 20 De Nieuwe Kruidenbuurt 21 De buurt

Te kleine woningen met steeds meer gebreken. Alleen maar sociale huur. Alles grondgebonden, geen enkel appartement. Te weinig groen. Te veel blik op straat. Tijd om de Kruidenbuurt op de schop te nemen. Volledig op de schop. Stedelijke Tuinwijk In 1998 presenteert Van Egeraat zijn masterplan dat als een blauwdruk onder de ontwikkeling van de nieuwe wijk komt te liggen: Kruidenbuurt, Stedelijke Tuinwijk van de 21ste eeuw. De tuinwijk is sinds de jaren ’20 van de vorige eeuw een vorm van Europese stedenbouw met een dorps karakter, op de rand van stad en groen. Eengezinswoningen met een voor- en achtertuin, in een rustige omgeving. Kleinschalig en met een aantrekkelijke architectuur. Ook in Eindhoven komen we deze tuinwijken tegen. Lakerlopen en Drents Dorp bijvoorbeeld. De Barrier, gebouwd rond de ‘eendjesvijver’. En in feite ook de oude Kruidenbuurt, met het oude badhuis aan het Lavendelplein als ‘dorpscentrum’. In de loop der jaren heeft de wijk veel aan rust en groen moeten inleveren en ook op andere fronten is er niet veel meer over van het oorspronkelijke tuindorp. Ambitieus plan In het plan van Van Egeraat keert de Kruidenbuurt terug naar het tuindorp- concept, maar dan in een meer stedelijke vorm met een dichtere bebouwing en concentraties van groen. Het oude tuindorp wordt geherprogrammeerd zodat het voldoet aan de moderne wooneisen en de nieuwe buurt zich kan meten met populaire wijken als de Schrijversbuurt en het Witte Dorp. Een ambitieus plan! Een ingewikkeld en kostbaar plan ook, want het behelst Het plan 23 22

meer dan alleen het vervangen van woningen. Ook de hele ondergrondse infrastructuur is versleten en moet worden aangepakt. En als je dan toch zo drastisch aan de slag gaat, dan kun je net zo goed meteen ook de straten en pleinen uitwissen, om vervolgens op een leeg canvas een wijk te schilderen die voldoet aan de wensen en eisen van vandaag en morgen. Ruim, hoogwaardig, gevarieerd In 1999 neemt de gemeenteraad het masterplan voor de Nieuwe Kruidenbuurt aan, waarna ze voor de gemeente en Trudo een dubbele opdracht formuleert: 1. Werk de principes uit het masterplan uit tot een stedenbouwkundig ontwerp. 2. Maak een sociaal plan, waarin de terugkeer- en voorkeursrechten, verhuisvergoedingen enzovoort zijn vastgelegd. Het plan schetst een Nieuwe Kruidenbuurt met verschillende woningtypen die overal in de wijk terugkeren. Koop en (sociale) huur door elkaar heen en niet van elkaar te onderscheiden, volgens een afwisselende, herken- bare architectuur. Verrassend ruim bemeten; moet een Kruidenbuurtenaar het tot nu toe doen met zo’n 300 m3, de nieuwe woningen tellen zo meteen gemiddeld maar liefst 550 m3. De woningen worden gebouwd met duurzame, traditionele materialen die in alles kwaliteit uitstralen. Vijf tot zes meter breed, twee tot drie bouwlagen onder een schuine kap en wat hogere bouwvolumes aan de pleinen en randen van de wijk. Trudo voert de regie Niet alleen de woning, maar ook de openbare ruimte is royaal opgezet en van verrassend hoge kwaliteit. Straten, voetpaden, pleinen, plantsoenen, binnenhoven; het krijgt allemaal zorgvuldige aandacht. Ook de hele infrastructuur wordt volledig vernieuwd. Dat is een enorme klus, zeker in combinatie met de bouw van een hele wijk nieuwe woningen. De gemeente spreekt met Trudo af dat de corporatie niet alleen de woningbouw op zich neemt, maar ook de regie zal voeren over de hele onder- en bovengrondse infrastructuur. Zo kunnen processen beter op elkaar worden afgestemd en dat scheelt uiteraard in tijd en kosten. De Nieuwe Combinatie Zo tegen de millenniumwisseling is de Kruidenbuurt niet de enige stads- vernieuwingsopgave voor Trudo. In Woensel-West wacht eveneens een complexe uitdaging. Bovendien heeft de kleine, ambitieuze corporatie straks mooie plannen voor het industrieel erfgoed van onze stad: de Lichttoren in het centrum en op Strijp-S. Om zich te verzekeren van expertise op het gebied van grootschalige projectontwikkeling én van voldoende bouwcapaciteit, wordt in 2002 De Nieuwe Combinatie opgericht. Een joint venture tussen Trudo en aannemer Stam + De Koning, opgetuigd voor meerjarige samenwerking in het stedelijke gebied van Eindhoven. “Trudo heeft hier een zeer vooruitstrevende en proactieve rol op zich genomen. Op fysiek, maar zeker ook op sociaal-maatschappelijk en economisch terrein. Het lukte vrijwel nergens zo goed om op alle drie de pijlers van Integrale Wijkvernieuwing een nieuwe wijk te bouwen.” Michel van Hout, projectleider gemeente Eindhoven 25 24 Het plan

→ De burgemeester van de Kruidenbuurt Aan de vooravond van de wijkvernieuwing in 2001, wordt Toon Hendrickx, gepensioneerd Philips-man en vrijwilliger in de Don Boscokerk, gevraagd voorzitter te worden van Stichting Buurtbeheer Kruidenbuurt (SBK). Geen Kruidenbuurtenaar, maar iemand ‘van buiten’ uit de Nieuwe Erven aan de andere kant van de kerk. “In het begin hadden sommigen daar wel moeite mee. ‘Waar bemoeide gij uw mee?!’ Maar juist als buitenstaander zie je dingen met een frisse, objectieve blik.” Duidelijk en eerlijk Niet alleen die objectieve blik maakt Toon tot een ideale bemiddelaar tussen Trudo, gemeente en bewoners. Hij wordt al snel door de buurt geaccepteerd en gewaardeerd vanwege zijn tomeloze inzet en zijn altijd luisterende oor. En vooral ook vanwege zijn enorme dossierkennis. ‘De burgemeester van de Kruidenbuurt’, zo wordt hij met regelmaat genoemd. Ook door ‘collega’s’ Sakkers en Van Gijzel. Toon bereidt zich voor, leest zich in (tot schrik van de gemeenteraad soms) en is bovenal duidelijk: “Zo moet het, zo gaat het gebeuren. Ik denk dat ik vooral daarom in de buurt ben opgenomen. En nooit een toezegging doen die je niet kunt waarmaken!” Totdat ieder op zijn plek zit Wethouders, raadsleden, Trudo, slopers, bouwers, bewoners … Iedereen is het erover eens: zonder Toon zou de hele wijkvernieuwing nooit zo soepel zijn verlopen. Aanvankelijk tekent hij voor vijf jaar SBK, maar het worden er uiteindelijk twaalf. Pas als de laatste bewoner die mag terugkeren, op zijn plek zit, trekt hij zich met een gerust hart terug. Het is volbracht. “Wat een kippenhok in het begin! Iedereen kakelde door elkaar heen, niemand luisterde naar elkaar. ‘Mensen, als het zo moet, stop ik ermee. Als we niet naar elkaar luisteren, bereiken we niks.’ Kennelijk kwam dat aan, want na een paar weken verliepen de vergaderingen vlekkeloos.” Toon Hendrickx, voorzitter SBK 26 De Nieuwe Kruidenbuurt 27 Het plan

Participatie avant la lettre Bij de uitwerking van zowel het stedenbouwkundige als het Sociaal Plan zijn de bewoners van meet af aan intensief betrokken. Bewonerspartici- patie avant la lettre! Trudo en Stichting Buurtbeheer Kruidenbuurt zitten als gelijkwaardige partners met elkaar aan tafel. Er wordt overlegd gepleegd, meegedacht en meegetekend. Hoe zou jullie nieuwe wijk er uit kunnen zien? Wat voor woning wil je? Hoe wil je met je gezin wonen? Hoe wil je dat je kinderen spelen? Hoe zie je de straten en pleinen voor je? Waar laten we de auto’s? Er wordt flink gedebatteerd en geapplaudisseerd, maar beslist ook gefoeterd en met de vuist op tafel geslagen. Prima; zonder wrijving geen glans. Vanzelfsprekende scepsis Vooral bij de totstandkoming van het Sociaal Plan klinken er heel wat minder aardige woorden. Er zijn felle discussies en vanuit bepaalde hoeken ook verbeten weerstand. “Ik mijn huis uit?! Dat zullen we dan godver- domme nog wel eens zien!” Tja, een beetje Kruidenbuurtenaar geeft zich niet zomaar gewonnen. Overtuigende voorbeelden Maquettes, tekeningen, informatie en berekeningen (zoveel ga je besparen op energiekosten) kunnen het wantrouwen en verzet maar gedeeltelijk wegnemen. Pas als bewoners worden uitgenodigd voor excursies naar vergelijkbare wijken door heel Nederland, slaat de stemming om en krijgt het plan stilaan de handen op elkaar. Dat, plus natuurlijk de overtuigende schetsen uit het beeldkwaliteitsplan dat AWG Architecten gevraagd is uit te werken. Ze worden als een moodboard aan de bewoners voorgelegd. Fraaie baksteen, houten voordeuren, mooie decoratieve geveldetails, platte dakpannen, dakgoten en regenpijpen van echt zink. Duurzame en tijdloze kwaliteit waarvan zeker is dat die ook over vele decennia nog aanspreekt. “Ik heb de indeling van mijn woning voor een groot deel zelf kunnen bepalen. Ik koos voor een woonkeuken beneden en een ruime woonkamer op de eerste verdieping en dat bevalt me erg goed. Het is een heerlijk comfortabel en licht huis aan een rustig plein, zonder voorbijrazend verkeer. Dicht bij de stad, op loopafstand van bossen en heide. Ideaal!” Tineke Ausems, koper fase 4 29 28 De Nieuwe Kruidenbuurt Het plan

AWG Architecten Aanvankelijk was het de bedoeling dat na vaststelling van het masterplan per fase een architect zou worden geselecteerd die op basis van de Stedelijke Tuinwijk-principes een ontwerp zou maken. Een supervisor, in de persoon van Bob van Reeth van het Antwerpse architectenbureau AWG Architecten, zou de legitimiteit van elk fase-ontwerp bewaken. De Raad van Commissaris- sen, onder leiding van Frans Gijsbers, dringt er echter op aan om het ontwerp van alle fasen bij AWG Architecten te leggen. Omwille van efficiency en effectiviteit, maar vooral om de architectonische samenhang en uniformi- teit optimaal te kunnen garanderen. Herkenbaar, betekenisvol en boeiend “In onze overtuiging bestaat er een onverbrekelijk verband tussen de vormgeving van de architectuur en de kwaliteit van de openbare ruimte.”, aldus Jan Verrelst van AWG Architecten. Het Antwerpse bureau wordt niet alleen verantwoordelijk voor het algehele beeldkwaliteitsplan, maar ook voor het stedenbouwkundige ontwerp van de wijk en het architectuurontwerp van de woningen, uitgezonderd die van de laatste koopwoningen. Continuïteit AWG Architecten vertaalt de ambities van Trudo, de gemeente en de bewonersvereniging in het beeldkwaliteitsplan en het wijkontwerp vanuit begrippen als herkenbaarheid, duurzaamheid en tijdloosheid. “De identiteit en het karakter van de buurt zijn tijdloos. Ondanks de relatief dichte bebouwing oogt de nieuwe wijk met al zijn groen heel open. De brede laan met kruidenborders, de ruime pleinen met forse bomen en het autovrije binnengebied vloeien in elkaar over door een uniforme, parkachtige inrichting en architectuur. Tuinmuren en poorten vormen een vanzelfsprekende overgang tussen openbare en private plekken. Wij hebben in de architectuur bewust gezocht naar continuïteit. Door consequent gebruik van de beschikbare middelen, compositie, maatverhoudingen, materiaal, kleur en detaillering is het beeld rustig en ingetogen. Het maakt de Kruidenbuurt eenvoudig leesbaar en herkenbaar en tegelijk betekenisvol en boeiend.” Sociaal plan Een radicale wijkvernieuwing als die van de Kruidenbuurt is vrij nieuw, zowel voor de gemeente als voor Trudo. Niet zo vreemd dus dat de communicatie in het begin nogal te wensen overlaat. Bewoners moeten op een gegeven moment in Groot Eindhoven lezen dat hun buurt gesloopt wordt en dat SBK daar kennelijk al mee heeft ingestemd. Tijd voor actie! Een viertal wijkbewoners organiseert een eerste, drukbezochte bewonersbijeenkomst. Pakweg de helft van de aanwezige Kruidenbuurtenaren vindt het prima dat de boel plat gaat, maar er is ook veel onzekerheid. Wat krijgen ze ervoor terug? Wat moeten ze gaan betalen? En vooral: wie mag er terugkeren? Bewonerswerkgroep De mobilisatie van de wijk resulteert in een flink aantal nieuwe mensen die zich met de sloop wil gaan bemoeien. Er wordt een wensenlijst opgesteld die aan SBK wordt voorgelegd. Vanaf dat moment gaat de groep die in het geweer is gekomen, verder als Bewonerswerkgroep, onder de vleugels van “De gemeente vond hoogbouw in de Kruidenbuurt niet passend. Wij zagen daarin een manier om meer woningen te realiseren, zodat zoveel mogelijk mensen konden terugkeren. Bovendien was daar veel behoefte aan. Uiteindelijk verhuisde een flink aantal oudere bewoners naar een comfortabel appartement in de woontoren. Ook het voor ouderen bedoelde Van Enettencomplex tegenover Wiro Wok, kwam uit onze koker.” Wim Baltussen, voorzitter Bewonerswerkgroep 31 30 Het plan

SBK. Met Wim Baltussen als voorzitter en Wilma van Polen als secretaris. De werkgroep schrijft een sociaal plan waarmee de onderhandelingen wordt ingegaan. Sociaal Plan Uitgangspunt bij de wijkvernieuwing is dat iedereen die dat wil, moet kunnen terugkeren naar de Nieuwe Kruidenbuurt. De nieuwbouw telt straks iets minder (maar wel veel grotere) woningen en daarnaast een flink aantal appartementen. En om een meer gezonde mix van bewoners- groepen en leefstijlen te bewerkstelligen, komen er niet alleen sociale huurwoningen terug maar ook huurwoningen in het iets hogere segment en koopwoningen, zowel Slimmer Kopen® als marktconform. Een plek voor iedereen In principe is er dus plek voor iedereen. Maar wie heeft de eerste keuze? Wie heeft er voorrang? En hoe zit het met vergoedingen? In 2002 bereiken Trudo en Stichting Buurtbeheer Kruidenbuurt een akkoord over het Sociaal Plan Kruidenbuurt. Dat plan onderscheidt verschillende categorieën bewoners, op basis van woonduur. Wie het langste in de Kruiden- buurt woont, krijgt de meeste rechten. Bij de inventarisatie van woonwensen blijken zo’n 300 huishoudens te willen terugkeren. Er is voor hen allemaal een woning in de nieuwe wijk. Iedereen die recht heeft op passende herhuisvesting – in of buiten de Nieuwe Kruidenbuurt – ontvangt een vergoeding die eveneens in het Sociaal Plan is vastgelegd. “Wij wilden niet afwachten en verhuisden zelf naar de Floralaan, voordat de buurt gesloopt werd. Dat viel in het begin vies tegen. De mensen daar zeiden elkaar niet eens gedag. En hun kinderen mochten niet met die van ons spelen.” Mien Gerings, bewoner 33 32 Het plan

“De oude Kruidenbuurt had de naam een asociale wijk te zijn. Dat was volstrekt niet het geval; iedereen stond hier voor elkaar klaar.” W outer van Grinsven, ondernemer Boekhandel van Grinsven “Mijn opa is hier begonnen met een particuliere bibliotheek. Later reden mijn vader en zijn broers op bakfietsen door de regio om boeken te bezorgen en op te halen. Toen we verhuisden naar de Korianderstraat en uitbreidden met een tweede pand en kantoorartikelen ging de zaak steeds beter lopen. De oude Kruidenbuurt had de naam een asociale wijk te zijn. Dat was volstrekt niet het geval; iedereen stond hier voor elkaar klaar. De wijk is veel jonger en diverser geworden. Beter dan ik eerlijk gezegd had verwacht. Dat heeft overigens wel het nodige van ons gevraagd. Er is zo’n 20 jaar gesloopt en gebouwd en al die tijd is er maar mondjesmaat contact geweest met de ondernemers van Boulevard-Zuid. En toen we dachten dat we de overlast wel zo’n beetje achter ons hadden, ging de Korianderstraat/Heezerweg op de schop. We hebben daar behoorlijk veel last van gehad.” “ De wijk is een stuk jonger en diverser geworden.” → 35 34 Het plan

Periode 1 2004-2011 37 36

In februari 2004 is het zover. De eerste woningen gaan tegen de vlakte. Het einde van een bewogen verleden, het begin van een nieuwe start. Alle bewoners ontvangen van Trudo een luchtfoto van hun oude buurt, als herinnering aan hoe het was. Ingewikkelde puzzel Uit oogpunt van efficiency en kosten wordt een project bij voorkeur in één keer afgebouwd. Maar bij een totale wijkvernieuwing als deze is dat geen optie. De Nieuwe Kruidenbuurt zal gefaseerd het licht zien. Die fasering en de herhuisvesting vormen een ongelooflijk ingewikkelde puzzel. Een schuifpuzzel, waarbij eerst een leeg vak nodig is voordat de boel in beweging kan worden gebracht. Dat eerste lege vlak ontstaat door de sloop van 189 woningen in het gebied aan de Heezerweg, tussen de Edelweisstraat en Floralaan-Oost. Dat betekent dat 189 huishoudens elders moeten worden ondergebracht. Sommigen zien in de herontwikkeling van de Kruidenbuurt een mooie kans om hun verhuisvergoeding te pakken en elders een nieuwe start te maken. Anderen hebben aangegeven dat ze willen terugkeren. Omdat hun nieuwe thuis nog gebouwd moet worden, moeten ze tijdelijk uitwijken naar een wisselwoning. In de Sintenbuurt of in Woensel bijvoorbeeld. Soms is dat een woning die een andere corporatie collegiaal ter beschikking stelt. Start bouw 39 38

“Ik heb nooit eerder aan een project gewerkt waarbij zo intensief werd samengewerkt met bewoners. Voorheen organiseerde je een of twee informatieavonden waar je vanaf een podium vertelde wat je ging doen en vragen uit de zaal beantwoordde. Hier in de Kruidenbuurt ging dat totaal anders en werd het fenomeen inloopmiddagen geïntroduceerd, om mensen persoonlijk te woord te staan.” Rob Thijssen, projectontwikkelaar De Nieuwe Combinatie 41 40 Start bouw

JAAR VAN OPLEVERING 2006 2008 2011 2018 2020 2022 FASE 1 FASE 2 FASE 3A FASE 3B FASE 4A FASE 4B TOTAAL SOCIALE HUUR 100 100 33 147 380 58% SOCIALE KOOP (SLIMMER KOPEN®) 16 53 69 11% VRIJE SECTOR HUUR 21 21 3% VRIJE SECTOR KOOP 52 41 93 14% UITGIFTE KAVELS 31 56 87 13% TOTAAL AANTAL WONINGEN 189 194 33 147 31 56 650 Woningbouwprogramma Kruidenbuurt 2004 - 2022 Fase 1 Start bouw De Nieuwe Kruidenbuurt 42 43

Hoeksteenwoning tussen 590 en 720 m3 Een grote, stoere woning over drie bouwlagen, met een royaal dakterras. Met een ruime woon-, leef- en kookruimte op de eerste verdieping en verder veel vrij indeelbare ruimte. Een aantal Hoeksteenwoningen heeft een ommuurde patiotuin, waar ook een leefkeuken of tuinkamer kan worden gerealiseerd. Waar normaal gesproken aan het einde van een blok een saai blind gevelvlak ontstaat, loopt de innovatieve Hoeksteenwoning ‘de hoek om’. Dat gaat ten koste van parkeerruimte die nu in het ontwerp moet worden opgenomen. Die relatief kostbare parkeeroplossing maakt dat dit woningtype in de afbouwfase van de wijk niet meer terugkeert. Daktuinwoning tussen 405 en 470 m3 Achter de imposante gevel van deze woning gaan drie bouwlagen schuil. De woonkamer ligt op de eerste verdieping en grenst aan een royaal buitenterras, boven op de parkeergarage. De Daktuinwoning heeft twee of drie slaapkamers, een voortuin en een inpandige parkeerplaats. “Vanaf het moment dat de eerste bewoners hun nieuwe woning betrokken, heb ik alleen maar positieve geluiden gehoord. Het aanvankelijke ongeloof - ze besodemieteren de boel en willen alleen maar aan ons verdienen! - maakte plaats voor verbazing. Zoveel meer woning voor ons geld!” Toon Hendrickx, voorzitter SBK 44 Start bouw 45

Laanwoning tussen 475 en 630 m3 Een verrassend ruim bemeten eengezinswoning met een voor- en achtertuin, gelegen aan een brede, groene laan. De woning is extra breed, waardoor verschillende varianten en indelingen mogelijk zijn. Alle Laanwoningen tellen drie bouwlagen en hebben minimaal drie slaapkamers en een vrij indeelbare zolder. Plein- en Terraswoning tussen 553 en 580 m3 Pleinwoningen zijn royale woningen aan het grote centrale plein in de Nieuwe Kruidenbuurt. Ze tellen maar liefst vier woonlagen en grenzen met hun leef- en woongedeelte aan een diepe achtertuin. De Pleinwoningen worden aan beide zijden geflankeerd door Terraswoningen. Deze woningen zijn geschakeld, tellen drie woonlagen en hebben een daktuin. “Ik denk niet dat er ergens beter is gebouwd voor mensen met een laag inkomen. Wij waren er van meet af aan van overtuigd dat de waardestijging van de woningen het beperkte exploitatierisico ruimschoots zou gaan dekken.” Thom Aussems, oud directeur-bestuurder Trudo 46 De Nieuwe Kruidenbuurt 47 Start bouw

“We bouwen geen huis maar een thuis, was het motto. Volgens mij zijn we daar heel aardig in geslaagd. Vaak vroegen mensen me later nog even binnen, trots op hun woning en wat ze ervan gemaakt hadden.” Claudia Starink, huurders/kopersbegeleider Stam + De Koning Appartementen De dertien verdiepingen tellende woontoren op de hoek Heezerweg /Floralaan-Oost telt 66 royale appartementen; veertien verschillende types, variërend van 110 tot 150 m2. Ruim en comfortabel, ideaal voor de wat oudere bewoners van de Nieuwe Kruidenbuurt. 48 Start bouw 49

Trudo heeft de handen vol aan de vernieuwing van de Kruidenbuurt. Niettemin vindt de kleine, ambitieuze corporatie ruimte om zich te bezinnen op haar maatschappelijke rol. Een rol die verder reikt dan enkel stenen. Bij de oplevering van fase 1 verwoordt voormalig directeur-bestuurder Thom Aussems een inzicht dat in hoge mate bepalend zal worden voor de koers die Trudo gaat varen. “Mooie, ruime woningen, volop groen, fraaie straten en pleinen … de Nieuwe Kruidenbuurt wordt prachtig. Maar wat verandert dat aan de sociaaleconomische positie van de mensen? Aan de taalachterstanden van hun kinderen? Aan de weifelachtige gezondheidsperspectieven? Helemaal niks!” Het Trudo Emancipatiefonds Een woningcorporatie zorgt voor goed en betaalbaar wonen. Maar Trudo wil meer betekenen voor haar klanten. Ondersteuning bieden aan mensen die vooruit willen in het leven. Bijvoorbeeld op het gebied van werk en Meer dan stenen “Wij wilden ook in sociaal opzicht iets voor bewoners betekenen. Hun mogelijkheden bieden om zich verder te ontwikkelen, om vooruit te komen in het leven. Zo stond vanaf 2007 het begrip emancipatie nadrukkelijk op de Trudo-agenda.” René Toemen, voormalig directeur Trudo Emancipatiefonds 51 50

inkomen, gezondheid en welzijn, sport en onderwijs. Vanuit die ambitie wordt begin 2008 het Trudo Emancipatiefonds in het leven geroepen. Een fonds dat een bijdrage wil leveren aan ‘de ontwikkeling en ontplooiing van jongeren in de Eindhovense impulsbuurten door te investeren in hun schoolloopbaan.’ Ook in de Kruidenbuurt krijgen de kids een kans. Supporting People De overgang van basisschool naar voortgezet onderwijs is een moeilijk moment in de schoolloopbaan van een kind. In een keer naar een grote school, waar je een brugwuppie bent. Verschillende leraren, verschillende vakken. Om die abrupte overgang wat soepeler te laten verlopen, start in groep 8 van basisschool De Zevensprong een mentorproject. Thom Aussems: “We hadden verschillende directeuren en wethouders uitgenodigd om samen na te denken over de vraag hoe we kinderen uit de Kruidenbuurt een betere startpositie zouden kunnen geven. Niemand wilde iets doen.‘Valt niet onder onze core-business’. Stelletje bureaucraten. Nou, dan doen we het toch gewoon lekker zelf! Een eerste project was het koppelen van leerlingen uit groep 8 van basisschool De Zevensprong aan een mentor, om hen te ondersteunen. De Somalische jongen Hakim bijvoorbeeld, en later ook zijn broertje, zus en ouders. En dan blijkt dat je met beperkte capaciteit en een paar honderd euro voor zo’n gezin het verschil kunt maken. Daarna volgden buurt- restaurant ’t Cruydenhuisch om mensen met elkaar in contact te brengen en andere sociale initiatieven. In feite was dat de start van ‘Supporting People’.” De leukste vakantie, de leukste school Er zijn verschillende manieren om mensen te ondersteunen. Zo organiseert Trudo in de zomer van 2008 voor kinderen uit de Kruidenbuurt (plus hun vriendjes en vriendinnetjes van buiten de wijk) een spannend zomerkamp. Met de bus naar een fantastisch kampeerterrein in de buurt van Eindhoven waar de kids lekker kunnen ravotten in de speeltuin, op het sportveld en in de bossen. In het voorjaar van 2009 gaat de Trudo Weekendschool van start. Onder het motto ‘Word je allerbeste zelf’ maken ambitieuze en nieuwsgierige kinderen van Trudo-huurders – ook uit de Kruidenbuurt - kennis met het werk van rechters, dokters, kunstenaars, journalisten en andere beroepen die ze in hun eigen omgeving niet zo gauw tegenkomen. Niet uit schoolboeken, maar ‘in het echt’. De Weekendschool is van meet af aan een doorslaand succes! Wijkrestaurant ‘t Cruydenhuisch In 2008 opent ‘t Cruydenhuisch zijn deuren. In dit sfeervolle wijkrestaurant, onder in de woontoren aan het Kalmoesplein, kunnen mensen gezellig, gezond en lekker eten. Voor een prikkie; voor slechts € 5,50 wordt hier een smakelijk driegangenmenu geserveerd. Het wijkrestaurant is veel meer dan een plek waar je lekker kunt eten. Hier ontmoeten mensen buurtgenoten, maken ze een praatje met elkaar. Mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt doen hier werkervaring op. Er vinden workshops en kookcursussen plaats. De Openbare Bibliotheek verzorgt er een leestafel. “We hadden veel vaste gasten die dagelijks bij elkaar aan tafel schoven. Er zijn in ‘t Cruydenhuisch heel wat vriendschappen ontstaan. Dat was ook precies wat Trudo en later Stichting Robin Hood voor ogen had: een plek om elkaar te ontmoeten. Ondertussen mocht ik ook nog medewerkers via een leerwerktraject weer op weg helpen in het leven. Het was de mooiste job die ik ooit heb gehad!” Clemens Scherpenzeel, voormalig chef-kok/bedrijfsleider 53 52 Meer dan stenen

Op 1 oktober 2017 worden definitief de pannen van het vuur gehaald. Robin Hood, de sociale stichting die het wijkrestaurant inmiddels exploiteert, ziet zich helaas genoodzaakt de stekker eruit te trekken. De financiële uitdagingen zijn te groot. Doodzonde! Buurtinfowinkel In de ruimte naast ‘t Cruydenhuisch heeft de Buurtinfowinkel van Stichting Buurtbeheer Kruidenbuurt een plek. Hier kunnen mensen terecht met allerlei vragen. Om te vergaderen of een cursus te volgen. Of gewoon voor een praatje en een kop koffie. En aan de andere kant is er ruimte voor (thuis)zorginstellingen, maatschappelijk werk en organisaties die mensen helpen een plek in het arbeidsproces te vinden. 55 Meer dan stenen 54

Start VoorleesExpress Er gebeurt steeds meer in de Nieuwe Kruidenbuurt. De Openbare Bibliotheek start er een bijzonder project: de VoorleesExpress. Kinderen en ouders kunnen in ‘t Cruydenhuisch kinderboekjes lenen. Vervolgens bieden vrijwilligers zich aan om bij (allochtone) gezinnen thuis voor de kleintjes te komen voorlezen. Goed voor de taalontwikkeling én gewoon hartstikke leuk! Atlant Groep Een nieuwe woning is mooi. Maar wil je echt vooruitkomen in het leven, dan is er meer nodig. In 2008 opent Atlant Groep een kantoor in de Kruidenbuurt. Buurtbewoners voor wie het lastig is om op eigen kracht een plek te vinden op de arbeidsmarkt, worden vanuit hier begeleid op weg naar een betaalde baan. Buurtbedrijf Mensen met een indicatie voor sociale werkvoorziening kunnen terecht bij Ergon, dat in 2008 ook in de Kruidenbuurt een Buurtbedrijf start. Een slim mes dat aan twee kanten snijdt. Het Buurtbedrijf voert allerlei werkzaamheden uit om de openbare ruimte heel, veilig en schoon te houden. En dat levert voor een aantal Kruidenbuurtenaren een betaalde baan op. Talentverkenner Sport, kunst, muziek, hobby ... Via de Talentverkenner van het Stercollege ontdekken bewoners waar hun talenten en interesses liggen en krijgen ze mogelijkheden aangereikt om die te ontwikkelen. Weer Leren Loket In de nieuwe Buurtinfowinkel aan het Kalmoesplein vindt ook het Weer Leren Loket een plek. Of het nu gaat om tuinieren of een taal leren, om opvoeden, werken met de computer of biljarten ... Hier kunnen bewoners met alle vragen over cursussen voor beroep, hobby en vrije tijd terecht. De Nieuwe Kruidenbuurt 56 57 Meer dan stenen

“ Geluk is als talent een kans ontmoet!” - Marga Hermes, voormalig directeur Trudo Weekendschool Workshops rekenen en taal Bewoners kunnen deelnemen aan verschillende workshops. Aan Wijzer met Cijfers bijvoorbeeld, een workshop die hen wegwijs maakt in het landschap van rekeningen en bankrekeningen, budgetten en procenten, graden en liters. En voor wie zich wil verdiepen in de nieuwe digitale wereld, is er de workshop Taal en Computer. Leren in de Kruidenbuurt Leren in de Kruidenbuurt is een project dat wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van Stichting Buurtbeheer Kruidenbuurt, mede gefinancierd vanuit het Trudo Emancipatiefonds. Volwassenen die weer naar ‘school’ willen, krijgen een steuntje in de rug in de vorm van een gratis laptop, vergoeding van cursusgeld, een gezellige cursusruimte in de Buurtinfowinkel en professionele begeleiding. Huiswerkbegeleiding Stratum Huiswerkgroep Stratum is er speciaal voor jongens en meiden van 10 tot 15 jaar die het lastig vinden om thuis huiswerk te maken. Of die het gewoon leuker vinden om samen voor school te werken. Een initiatief van Trudo, Stichting Buurtbeheer Kruidenbuurt, basisschool De Zevensprong en Welzijn Eindhoven. De organisatie is in handen van Ezgür Killiç, die in Tongelre al enkele jaren kinderen in huiswerkgroepen begeleidt. “We kregen zondag les van een piloot. Ik wilde eerst graag stewardess worden, maar ik heb op de Weekendschool geleerd dat meisjes ook piloot kunnen worden.” Lela (10 jaar), oud-leerling Weekendschool 59 Meer dan stenen 58

Na de zomer van 2006 start de sloop van fase 2. Dit keer gaat het om 227 woningen aan en om het Kruidenhof die moeten wijken voor 194 nieuwe woningen. Ook weer een mooie mix van grondgebonden woningen en appartementen in verschillende prijsklassen, koop en huur. En weer dezelfde woningtypen die we straks overal in de wijk zien terugkeren. Het vervolg Fase 2 Fase 3a 61 60

Voor de elf lindebomen op het oude Lavendelplein is in het nieuwe ontwerp van de buurt helaas geen plaats. Maar zulke prachtexemplaren - vijftien meter hoog en al meer dan zestig jaar stille getuigen van het lief en leed in de Kruidenbuurt – ruim je natuurlijk niet zomaar op. Ze krijgen een nieuwe plek aan de nieuwe pleinen. In 2003 worden de eerste vijf bomen met succes verplaatst. Ze blijven op het Lavendelplein, maar krijgen wel een andere plek. De overige zes lindes krijgen een nieuwe habitat op het Laurierplein. Eind 2009 zijn de eerste twee bomen aan de beurt en in 2018 volgen de laatste vier. Een spectaculaire operatie, uitgevoerd onder nauwlettende regie van de Nationale Bomenbank. De immense kluit van de bomen is twee jaar eerder al uitgestoken en voorbereid. De boom wordt op een palletconstructie geplaatst en vervolgens wordt het geheel – zo’n 60.000 kilo per boom! – opgehesen en op zijn nieuwe plek gezet. Kosten: om en nabij de € 25.000 per boom. Maar absoluut de moeite waard! De grote verhuizing De Nieuwe Kruidenbuurt 62 63 Het vervolg

→ Dirk Roosenburgprijs In 2007 ontvangt Trudo voor het tot dan gerealiseerde gedeelte van de Nieuwe Kruidenbuurt een eervolle vermelding van de jury van de Eindhovense Dirk Roosenburg architectuurprijs. “Een project dat getuigt van grote maatschappelijke betrokkenheid!” Eind 2007 startten de uitvoerende werkzaamheden van fase 2. En meteen wordt er voortvarend doorgepakt met de voorbereiding van fase 3, nog onbewust van de wereldwijde malaise die voor de deur staat. Financiële crisis Vanaf juni 2008 wordt fase 2 geleidelijk opgeleverd. Op de valreep. De teloor- gang van Lehman Brothers, een van de grootste zakenbanken in Amerika, heeft tot een financiële crisis geleid die de hele wereld jarenlang in een wurggreep zal houden. Ook Europa. Ook Nederland. Ook de Nieuwe Kruiden- buurt. Voor fase 2 is nog niet zoveel aan de hand. Daarvoor zijn immers al vaste prijsafspraken gemaakt. Gelukkig maar, want in deze tweede fase moet nog een flink aantal sociale huurwoningen en Slimmer Kopen® woningen worden gebouwd, die nodig zijn voor de herhuisvesting, zoals overeengekomen in het sociaal plan. Er kan dus met een gerust hart worden doorgebouwd. Inclusief een aantal marktconforme koopwoningen die al vóór de crisis zijn verkocht en nog net gerealiseerd mogen worden voor de nieuwe Woningwet van minister Blok van kracht wordt. Midden 2009 is fase 2 voltooid. Zonder problemen. Maar voor fase 3 geldt door de nieuwe werkelijkheid een heel ander verhaal. “Wij verhuisden in 2008 van Blixembosch naar onze Hoeksteenwoning in de Kruidenbuurt. Wat een fijne wijk! Wat ik wel eens mis als ik onze dwergteckel uitlaat, is een leuke plek om even met elkaar te ‘buurten’. Een picknicktafel of zo’n gezellig rond bankje om een boom. Veel meer is er niet nodig om mensen met elkaar in contact te brengen.” Janette van der Waal, bewoner De Nieuwe Kruidenbuurt 65 64 Het vervolg

Voltooiing sociaal plan Na de oplevering van fase 2 zijn er nog 33 woningen nodig om de laatste huishoudens die volgens het sociaal plan mogen terugkeren, te herhuisvesten. Dat is een keiharde afspraak waaraan niet valt te tornen, crisis of niet. En dus gaat fase 3 van start. De 33 sociale huurwoningen, gelegen tussen de Lavendellaan-Basilicumstraat-Korianderstraat, worden in 2011 opgeleverd en daarmee is een belangrijke mijlpaal bereikt. De uitvoering van het sociaal plan is voltooid! In de ijskast Ook in deze fase staan weer Slimmer Kopen® woningen en marktconforme koopwoningen op de agenda. Vooral die laatste zijn hard nodig om de forse onrendabele top op de tot dusver gerealiseerde sociale woningen (groot en dus relatief kostbaar!) te bekostigen. Maar de crisis heeft het vertrouwen van de woonconsument zodanig aangetast, dat Trudo de geprogrammeerde koopwoningen niet verkocht krijgt. Vervolgens legt Rutte II de corporatiesector met de gewraakte verhuurderheffing het vuur nog eens extra aan de schenen. En op het door minister Blok gewijzigde speelveld mag ze uitsluitend nog voor haar primaire doelgroep bouwen. Uitsluitend sociale huur dus. Daarmee krijgt Trudo het financiële plaatje voor de Kruidenbuurt onmogelijk rond. Het hele verdere koopwoningenprogramma van de Nieuwe Kruidenbuurt gaat de ijskast in en er zit niets anders op dan op de pauzeknop te drukken. Wat gerealiseerd is heet fase 3a en 3b wordt tot nader order uitgesteld. De wijkvernieuwing komt on hold te staan, in afwachting van betere tijden. 67 66 Het vervolg

“Dit is een schoolvoorbeeld van geslaagde wijkvernieuwing. De aanvankelijk gewaagde mix van sociale huur en koop heeft een heel diverse en succesvolle wijk opgeleverd.” Wildrik Burema, bewoner en producent van het blad ‘De Stratummer’ 69 68 Het vervolg

Periode 2 2011-2016 71 70

In 2011 pakken de bouwvakkers hun spullen, onzeker wanneer ze hun klus in de Kruidenbuurt weer kunnen oppakken. De slopers nog niet, die gaan voorlopig gewoon door met hun werk. Want woningen zo lang ‘dichtgeplankt’ leeg laten staan ziet er niet alleen triest en desolaat uit. Het brengt ook veiligheidsrisico’s en overlast met zich mee. Dan voorlopig maar liever een braakliggend terrein waarop allerlei leuke, zinvolle en verbindende activiteiten kunnen worden georganiseerd. En dat gebeurt! De pauze 73 72

Crossterrein “De kinderen hadden hier al veel plek om te spelen, maar helemaal toen de bouw stillag. Eindeloos vlogen die van mij met veel herrie en lol met hun skelter en crossfiets over de crossbaan.” Saskia Konings, bewoner 75 74 De pauze

Speelparadijs “Toen ik hier in 2014 een woning kreeg toegewezen, kon ik wel huilen. Ik kan toch niet met mijn 2 kleintjes naar de Kruidenbuurt?! Maar eenmaal hier was ik meteen om. Wat een fijne buurt met zoveel verschillende mensen. En wat een heerlijk huis!” Saskia Konings, bewoner De Nieuwe Kruidenbuurt 76 77 De pauze

79 78 De pauze

In 2013 strijkt de Stadsakkers neer op het braakliggende terrein aan de Heezerweg. Hier telen vrijwilligers verse biologische groenten voor de Voedselbank en voor wijkrestaurant ‘t Cruydenhuisch. Als het terrein later weer nodig is om de nieuwe wijk te voltooien, maakt het sympathieke initiatief een doorstart op Landgoed Eikenburg en verandert de Kruiden- akker in een Eikenburg-akker. “Het gerucht ging dat het project verkocht zou worden aan een ontwikkelaar. Veel bewoners waren bang dat het centrale park alsnog volgebouwd zou worden en dat er zou worden bespaard op kwaliteit. Ik vind het enorm gaaf hoe Trudo heeft vastgehouden aan haar concept.” Georgeanne de Leuw - van Liebergen, oud-bewoner Stadsakker Eikenburg De Nieuwe Kruidenbuurt 81 80 De pauze

T+HUIS Van 2012 tot 2018 was T+HUIS als living lab actief in de wijk. In een wijk die zo’n ingrijpend proces van vernieuwing en verandering doormaakt, verandert ook de gemeenschap en de sociale samenhang. T+Huis hielp de Kruidenbuurt via social-designactiviteiten sterk uit het herstructureringsproces te komen. 83 82 De pauze

“Toen ik nog studeerde bezorgde ik hier als bijbaantje de huurverhoging-aanzeggingen. Ik ben toen wel eens uitgescholden en bedreigd, dus je snapt mijn aanvankelijke twijfels. Maar het plan voor de Nieuwe Kruidenbuurt overtuigde me al snel. Veel diversiteit; verschillende mensen, achtergronden en inkomens. Mooie, grote en energiezuinige woningen. Kleine tuintjes, maar veel en mooie openbare ruimte. Ik vond het geweldig en in 2007 hebben we hier een woning gekocht.” Georgeanne de Leuw - van Liebergen, oud-bewoner De Nieuwe Kruidenbuurt 84 85 De pauze

Periode 3 2016-2022 87 86

Vijf jaar lang is het stil geweest in de wijk. De Nieuwe Kruidenbuurtenaren hebben zich al lang en breed gesetteld, hun kinderen hebben zich de open plekken in de buurt als speelterrein toegeëigend. En dan, in het voorjaar van 2017, komen er opeens weer busjes met bouwvakkers voorrijden en klinkt het vertrouwde geluid van betonmolens en bouwradio’s. De financiële crisis ligt achter ons, de woningmarkt komt weer in beweging. We kunnen weer aan de slag! De laatste loodjes Fase 3b 89 88

Iedereen staat te popelen om de draad weer op te pakken. De vraag is alleen hoe? Volgens de oorspronkelijke programmering zijn nu de marktconforme koopwoningen aan de beurt, maar daar heeft de gewijzigde Woningwet een akelig stokje voor gestoken. Zelfs Slimmer Kopen® zit er voorlopig niet in. Strategische keuze ‘middenhuur’ Trudo houdt vast aan haar ambities voor de Nieuwe Kruidenbuurt en wil geen concessies doen aan het kwaliteitsniveau van de wijk. Kleinere woningen zijn geen optie. Goedkopere materialen evenmin. Maar wat dan? De corporatie vindt een creatieve ‘escaperoute’. In plaats van woningen te bouwen voor haar primaire doelgroep, besluit zij zich nu op de wat hogere inkomens te richten. Met even ruime huurwoningen met dezelfde huurprijs, maar nu aangeboden aan huishoudens met een inkomen boven de huurtoeslaggrens. Een soort ‘middenhuur’ avant la lettre. De overheid staat corporaties deze secundaire doelgroep toe, omdat daarmee minder beslag wordt gelegd op huurtoeslag. Trudo maakt daar optimaal gebruik van. Deze oplossing draagt bij aan de gewenste differentiatie in de wijk. Tegelijk is het een strategische zet nu het bouwen van koopwoningen niet langer is toegestaan, maar het verkopen van bestaande woningen wel. De nieuwe woningen worden nu verhuurd aan een groep bewoners waarvan kan worden verwacht dat zij later hun woning met Slimmer Kopen® korting zullen kopen. Of anders na verloop van tijd vanwege de hogere huur zullen verhuizen, zodat de woning alsnog kan worden verkocht. En zo wordt in het najaar van 2018 de zo lang uitgestelde fase 3b opgeleverd: 147 sociale huurwoningen aan de Heezerweg en de Korianderstraat, met een huurprijs tegen de liberalisatiegrens aan. Creatieve oplossing Duidelijk is dat er ook woningen moeten worden verkocht om de eerdere investeringen in het sociale programma te bekostigen. Als corporatie mag Trudo zich door de gewijzigde Woningwet nog altijd niet op het terrein van koopwoningen begeven. Maar bewoners rekenen daar wel op. Er is hen een mix van huur en koop beloofd in het sociale en middensegment, die medebepalend is voor de waardeontwikkeling van hun woning. Bovendien is het hele concept van de Nieuwe Kruidenbuurt gebaseerd op die gezonde mix. De oplossing wordt gevonden in een tweede creatieve ‘ontsnappingsroute’. “Verhuizen naar een nieuwe woning, in een totaal veranderde omgeving heeft een enorme impact op mensen. Weg van de plek waar je bent opgegroeid, waar je je kinderen hebt grootgebracht, weg van je vertrouwde buren … Natuurlijk was er de nodige weerstand. Maar er waren ook heel veel bewoners die het als een kans zagen!” Issanka van de Paal, destijds verhuismakelaar wijkvernieuwing Fase 4b Fase 4a De Nieuwe Kruidenbuurt 90 De laatste loodjes 91

93 92 De laatste loodjes

Enorme keuzevrijheid voor kopers Trudo verkoopt de resterende 87 kavels in de Nieuwe Kruidenbuurt aan Stam + De Koning met de opdracht om er koopwoningen te bouwen voor eigen rekening en op eigen risico. En dat niet alleen; Trudo bepaalt hoe die woningen eruit komen te zien, – aansluitend bij het bestaande beeldkwaliteitsplan – en welke keuzevrijheid de kopers krijgen. En die vrijheid is enorm! Beuk- maten, buitenmaten en trapgat liggen vast maar daarbuiten is er alle ruimte om te shoppen. Zelfs hoe de woning er vanaf de straat uit komt te zien bepaalt de koper voor een deel zelf. Trudo selecteert zes jonge, aanstor- mende architecten die (onder supervisie van de gerenommeerde architect Bert Dirrix) twaalf verschillende gevels ontwerpen om uit te kiezen. De laatste woningen ‘Ik wil die woning op dat kavel, met deze gevel, mijn keuken daar, sanitair zus, afwerking zo …’ Het zal duidelijk zijn dat de enorme keuzevrijheid de bouwer de nodige hoofdbrekens bezorgt. Maar het slimme een-tweetje tussen corporatie en aannemer trekt het schip wel vlot. In 2020 worden 31 woningen opgeleverd. In 2022 volgen er nog eens 56. En daarmee is de herontwikkeling van de Kruidenbuurt voltooid. “Ons huis aan het Lavendelplein is een ‘special’, ontworpen door Studio Ossidiana. Met veel leuke, bijzondere details, zoals uitstekende stenen en aparte ramen en hoeken. Marnix en ik waren er dan ook snel bij toen deze woning in 2020 te koop kwam!” D iana Harks, koper fase 4 95 94 De laatste loodjes

→ Internationals in the Kruidenbuurt We bought our house on the ‘Piazza delle Lavande’ on 20-02-2020; a rhyming date, easy to remember. This specific house, the Nigella-type, because of the minimalistic design of the façade and extensive garden. Also, the big central full-glass window and the open view on the ‘plein’ sold us immediately. We see this as a vibrant, multicultural neighborhood, still conserving a distinctly authentic Dutch essence. Living up to its Kruidenbuurt-name, with as much diversity of human characters as the variety of spices found in its streetnames. Adaptable coriander types, calming lavender spirits, rare edelweisses, wise thymes, sweet fennels and bold oreganos. And although there isn’t a ‘Brandnetelstraat’ in the Kruidenbuurt, we do occasionally encounter some annoying nettles in our own! A point of criticism? The current condition of the grounds in the new section of the Lavendelplein is disappointing, even regrettable. Why not fill it with all existing species of lavenders, in keeping with the square’s name? “We see this as a vibrant, multicultural neighborhood, still conserving a distinctly authentic Dutch essence.” Vito Conte & Jordi Gort, kopers fase 4 97 De laatste loodjes 96

Wat men vindt van de Nieuwe Kruidenbuurt? Gemeente, Trudo, professionals, de pers, bewoners, buren: in het algemeen zijn de reacties bijzonder positief (“Geweldige woningen in een fijne wijk!”). Natuurlijk klinken hier en daar ook andere geluiden. Over smaak valt niet te twisten (“De Bloemenbuurt is een stuk mooier!”). Andere levensstijlen zijn soms lastig te accepteren (“Mensen maken niks van hun tuintjes.”). En soms lijkt men meer moeite te hebben met de veranderde tijdsgeest dan met de veranderde buurt (“Vroeger hadden de mensen hier veel meer contact met elkaar.”). Welke meningen we ook optekenen, we spreken niemand die de Nieuwe Kruidenbuurt geen fijne plek vindt om te wonen. Integendeel, de vernieu- wing van de wijk is in alle opzichten geslaagd. Zeker op fysiek niveau. Dat de leefbaarheid en het welzijn en welbevinden van haar bewoners continu aandacht blijft vragen, moge duidelijk zijn. Daarin is de Kruidenbuurt niet anders dan elke andere wijk. Het resultaat “Ik ben benieuwd of het mogelijk is om de opgezette activiteiten en een ontmoetingsruimte voor de gehele buurt ook op termijn is vol te houden.” Michel van Hout, projectleider gemeente Eindhoven 99 98

RkJQdWJsaXNoZXIy Mjg1NzY=